ประเทศไทยกำลังจะมีเลือกตั้ง แต่คำถามสำคัญว่าด้วยระบบพลังงานหมุนเวียนมีข้อเดียว ใครเข้าถึงสายส่ง(grid)ก่อน ประชาชนหรือระบบผูกขาดเดิม?

วันนี้ แม้ว่าใครๆ ก็ติดตั้ง “โซลาร์บนหลังคา” เพื่อ “ลดค่าไฟฟ้า” ซึ่งเป็นเรื่องเล่าที่สร้างขึ้นเพื่อสับขาหลอกผู้บริโภค ถ้าคุณมีเงิน คุณจะติดทั้งหลังคาก็ได้ ถ้าคุณมีไม่พอก็ไปผ่อนกับธนาคารที่ส่งเสริมได้ ค่าไฟฟ้าก็ลดลงนี่ I don’t care

แต่หากคุณแคร์ ก็จะเห็นว่า นโยบายพรรคการเมืองอาจพูดถึงการส่งเสริมพลังงานหมุนเวียน แต่เรื่องที่เป็นหัวใจสำคัญที่ปลด lock การเปลี่ยนผ่านพลังงานที่เป็นธรรมคือ “สิทธิเบื้องต้น” ในการเข้าถึงกริด (prior access to grid) ซึ่งจะขอเรียกอีกอย่างว่า right-to-connect นั้นยังเห็นไม่ชัด ทุกประเทศที่มีการขยายตัวของพลังงานหมุนเวียนที่สะอาด ประชาชนทุกคนจะยากดีมีจนนั้นมี right-to-connect ยกเว้นประเทศนี้

ตัวอย่างง่ายๆ ของการไม่มี right-to-connect โควตาเต็มก็ปิดรับ ขั้นตอนอนุมัติไม่ชัด อัตรารับซื้อไฟส่วนเกินต่ำ และหลายกรณี “ขายไฟคืน” แทบทำไม่ได้

การเลือกตั้ง 2569 นี้ เราขอ “นโยบายชัดๆ” ที่วัดผลได้จากการหาเสียงของพรรคการเมือง นั่นคือ Net Billing + “สิทธิเบื้องต้น” ในการเข้าถึงกริด (prior access to grid)

Net Billing คืออะไร อธิบายง่ายๆ ใช้ไฟจาก solar roof เราก่อนเหลือค่อยขายเข้าระบบ แต่จะเกิดจริงได้ ต้องมี right-to-connect ไม่ใช่ต้องลุ้นคิว ลุ้นโควตา ฯลฯ

เราขอให้ทุกพรรค/ผู้สมัคร “ลงนาม” ใน 6 ข้อนี้

  • สิทธิ์เข้าถีงสายส่งก่อน สำหรับบ้าน/SMEs ให้มีกติกาเดียว ชัดเจน ไม่เลือกปฏิบัติ
  • กำหนดเวลารับคำขอ-ติดตั้งมิเตอร์ ถ้าเกินกำหนด ถือว่าอนุมัติ
  • เปิดข้อมูลความพร้อมของระบบกริด (แผนที่/ความจุ/คิว) ให้ประชาชนตรวจสอบได้
  • อัตรารับซื้อส่วนเกินที่เป็นธรรมและคาดการณ์ได้ ไม่ใช่ “โครงการชั่วคราว”
  • ยกเลิกโควตาแบบปิดประตู หรือถ้าต้องมีให้กระจายอย่างเป็นธรรมทุกจังหวัด
  • ทำให้คนคอนโด/ผู้เช่า/ชุมชนเข้าถึงได้ผ่านโซลาร์ชุมชน/แชร์โซลาร์

คำถามต่อผู้สมัครในพื้นที่/ดีเบต/คอมเมนต์โพสต์พรรคการเมืองก็ simple “พรรคของคุณมีนโยบายรับรอง ‘right-to-connect ’ ให้ solar rooftop พร้อม Net Billing ที่เป็นธรรมภายใน 100 วันแรกหรือไม่?”

ถ้า “ใช่” ขอให้เขียนเป็นนโยบาย มีเส้นตาย มีตัวชี้วัด

ถ้า “ไม่” ก็ขอให้ตอบตรง ๆ ว่าตกลงจะให้ใครได้สิทธิ์ในกริดก่อนกันแน่