ในแนวทางใหม่ที่ออกมา โครงการริเริ่มความน่าเชื่อถือของตลาดคาร์บอนภาคสมัครใจ (VCMI) [1] กำลังส่งเสริมให้มีการใช้คาร์บอนเครดิตเพื่อกลบเกลื่อนความจริงที่ว่าบริษัทต่างๆ ที่ประสบปัญหาในการจัดการกับการปล่อยก๊าซเรือนกระจกประเภทที่ 3 (Scope 3) กำลังหลุดจากเส้นทางของพันธสัญญาที่ตั้งไว้ องค์กรพัฒนาเอกชน เช่น ECOS, NewClimate Institute, Carbon Market Watch และ Milieudefensie ได้วิพากษ์วิจารณ์แนวทางดังกล่าว โดยระบุว่าคาร์บอนเครดิตไม่ควรถูกนำมาใช้แทนการลดการปล่อยโดยตรง

โครงการริเริ่มความน่าเชื่อถือของตลาดคาร์บอนภาคสมัครใจ (VCMI) ได้เผยแพร่แนวทางใหม่สำหรับบริษัทต่างๆ เกี่ยวกับการปล่อยก๊าซเรือนกระจกประเภทที่ 3 (Scope 3) ซึ่งเป็นการปล่อยทางอ้อมจากห่วงโซ่คุณค่าของบริษัท [2] แนวทางนี้เปิดช่องให้บริษัทสามารถพึ่งพาคาร์บอนเครดิตในการอ้างความก้าวหน้าต่อเป้าหมายด้านสภาพภูมิอากาศของตนไปจนถึงปี 2040 — ซึ่งเป็นกรอบเวลาที่ไม่มีหลักฐานทางวิทยาศาสตร์รองรับ และอาจสร้างความเสียเปรียบต่อบริษัทที่ดำเนินการจริงจัง รวมถึงเปิดโอกาสให้บริษัทอื่นใช้เป็นเครื่องมือในการปกปิดการไม่ลงมือแก้ปัญหาอย่างแท้จริง

องค์กรพัฒนาเอกชนระบุว่า วิธีเดียวที่บริษัทจะสามารถลดคาร์บอนได้จริงคือการลดการปล่อยจากต้นทาง หากเปิดทางให้ชดเชยช่องว่างการปล่อยผ่านคาร์บอนเครดิตไปอีก 15 ปีตามแนวทางของ VCMI ก็เสี่ยงที่จะกลายเป็นการเลี่ยงการลด Scope 3 อย่างจริงจัง การลดการปล่อยควรเริ่มตั้งแต่วันนี้ ไม่ใช่ในอีกสิบปีข้างหน้า

การลดการปล่อยเป็นเรื่องยาก — แต่เป็นสิ่งจำเป็น

องค์กรพัฒนาเอกชนและนักวิทยาศาสตร์ [3] [4] [5] ระบุว่า การลดการปล่อยจากต้นทางคือเส้นทางเดียวที่มีความน่าเชื่อถือในการบรรลุเป้าหมาย net zero คาร์บอนเครดิตอาจเบี่ยงเบนความสนใจและทรัพยากรไปจากการลดการปล่อยโดยตรง ทำให้แรงจูงใจในการลดการปล่อยประเภทที่ 3 (Scope 3) ของบริษัทอ่อนแอลง การชะลอการดำเนินการที่แท้จริงออกไปกว่าทศวรรษจะยิ่งทำให้วิกฤตสภาพภูมิอากาศรุนแรงขึ้น ขณะที่เปิดช่องให้บริษัทสามารถอ้างบทบาทผู้นำด้านสภาพภูมิอากาศอย่างผิด ๆ ได้

การเปิดให้ใช้คาร์บอนเครดิตใน Scope 3 [6] เท่ากับเป็นการลดคุณค่าของบริษัทที่ดำเนินการลดการปล่อยจริงจัง ภายใต้แนวทางใหม่ของ VCMI อาจไม่สามารถแยกแยะได้อย่างชัดเจนระหว่างบริษัทที่เป็นผู้นำในการลดการปล่อย กับบริษัทที่เพียงแค่ซื้อคาร์บอนเครดิตเพื่อหลีกเลี่ยงการลดจริง

เทีย ลิงเซธ (Thea Lyngseth) เจ้าหน้าที่โครงการจาก ECOS — Environmental Coalition on Standards กล่าวว่า:

“การลดการปล่อยประเภทที่ 3 (Scope 3) เป็นภาระใหญ่สำหรับบริษัทต่างๆ และนั่นคือเหตุผลที่พวกเขาต้องการความช่วยเหลือ แต่คาร์บอนเครดิตไม่ใช่คำตอบ เพราะการปล่อยก๊าซเรือนกระจกไม่ได้หายไปเฉยๆ — และก็ไม่ควรหายไปจากข้อมูลเช่นกัน การลงทุนในคาร์บอนเครดิตแทนที่จะลดการปล่อยจากต้นทาง ไม่เพียงแต่ทำให้การดำเนินการด้านสภาพภูมิอากาศล่าช้าออกไป แต่ยังเป็นการเสียเวลาและทรัพยากรของบริษัทโดยเปล่าประโยชน์”

โธมัส เดย์ จาก NewClimate Institute กล่าวว่า:

“การใช้ข้ออ้างตามแนวทาง ‘Scope 3 Claim’ ของ VCMI เสี่ยงที่จะฉุดรั้งความทะเยอทะยานด้านสภาพภูมิอากาศของภาคธุรกิจ ซึ่งแม้ปัจจุบันก็ยังไม่เพียงพออยู่แล้ว เราเชื่อว่าเป็นไปได้สูงที่ ‘Scope 3 Claim’ นี้จะทำให้ผู้ลงทุน ผู้บริโภค และหน่วยงานกำกับดูแลเข้าใจผิด เพราะเปิดทางให้บริษัทที่ตั้งเป้าหมายลดการปล่อยอย่างดูดีในเชิงวาทกรรม ยังคงเพิ่มการปล่อยจริงในระยะสั้นต่อไปได้ และอาจสร้างความเสียเปรียบให้กับบริษัทที่มีแผนยุทธศาสตร์ด้านสภาพภูมิอากาศอย่างแท้จริง โดยเปิดโอกาสให้คู่แข่งที่ล้าหลังสามารถกล่าวอ้างความก้าวหน้าเกินจริงได้”

นีลส์ เดอบอนเนอ เจ้าหน้าที่นโยบายอาวุโสจาก Milieudefensie กล่าวว่า:

“การดำเนินการด้านสภาพภูมิอากาศของภาคธุรกิจที่สอดคล้องกับความตกลงปารีส หมายถึงการลดการปล่อยอย่างมากในทุกประเภท คาร์บอนเครดิตไม่ใช่ทางออกที่แท้จริง — เพราะมักล้มเหลวในการให้ผลประโยชน์ต่อสภาพภูมิอากาศตามที่อ้างไว้ และยังก่อให้เกิดผลกระทบต่อผู้คนและความหลากหลายทางชีวภาพอีกด้วย การอ้างอิงเป้าหมายโดยพึ่งพาคาร์บอนเครดิตจึงเป็นรากฐานที่ไม่มั่นคง และจะไม่สามารถผ่านการตรวจสอบจากภาคประชาสังคม หน่วยงานกำกับ หรือแม้แต่ศาลได้”

ลินด์เซย์ โอทิส นีลส์ ผู้เชี่ยวชาญด้านตลาดคาร์บอนโลกจาก Carbon Market Watch กล่าวว่า:

“VCMI กำลังเสี่ยงต่อการบั่นทอนความน่าเชื่อถือของตนเอง ด้วยการเปิดทางให้บริษัทต่างๆ แสดงตนเป็นผู้นำด้านสภาพภูมิอากาศ ทั้งที่ในความเป็นจริงแล้วกลับล้มเหลวต่อพันธสัญญาที่ตั้งไว้ และอาจเพิ่มการปล่อยทางอ้อม (Scope 3) ด้วยซ้ำ การเสนอแนวทางที่ให้รางวัลกับ ‘ภาพลักษณ์’ มากกว่าการลงมือจริง ไม่เพียงแต่ทำลายความไว้วางใจ แต่ยังทำให้การเปลี่ยนแปลงที่เร่งด่วนซึ่งวิกฤตสภาพภูมิอากาศเรียกร้อง ต้องล่าช้าออกไป”

หมายเหตุถึงบรรณาธิการ

[1] VCMI หรือโครงการริเริ่มความน่าเชื่อถือของตลาดคาร์บอนภาคสมัครใจ เป็นแพลตฟอร์มที่ให้บริการแก่บริษัทและผู้มีส่วนเกี่ยวข้องอื่นๆ ในการจัดซื้อคาร์บอนเครดิต โดยพัฒนาแนวทางและเกณฑ์ต่างๆ โดยมีเป้าหมายเพื่อกำหนดว่าคาร์บอนเครดิตคุณภาพสูงควรเป็นอย่างไร

[2] แนวทางใหม่ของ VCMI: https://vcmintegrity.org/scope-3-action/

[3] งานวิจัยในวารสาร Nature Communications: https://www.nature.com/articles/s41467-024-53645-z

[4] จดหมายร่วมขององค์กรพัฒนาเอกชน (กรกฎาคม 2024) ‘80+ องค์กรภาคประชาสังคมคัดค้านการใช้คาร์บอนออฟเซ็ต’: https://ecostandard.org/publications/joint-statement-80-civil-society-organisations-reject-the-use-of-offsets-to-meet-corporate-climate-targets/

[5] จดหมายเปิดผนึกจากภาคประชาสังคม (เมษายน 2024) ‘จดหมายเปิดผนึกเรื่องการใช้คาร์บอนเครดิตเพื่อลดการปล่อย Scope 3’: https://carbonmarketwatch.org/publications/open-letter-on-the-use-of-carbon-credits-to-meet-scope-3-ghg-targets/

[6] นอกเหนือจากประเด็นนี้ งานวิจัยทางวิทยาศาสตร์จำนวนมากยังชี้ให้เห็นถึงปัญหาคุณภาพอย่างมีนัยสำคัญของคาร์บอนเครดิต ดูเพิ่มเติมได้ที่: Systematic assessment of the achieved emission reductions of carbon crediting projects | Nature Communications
อีกทั้งยังมีกรณีโครงการคาร์บอนเครดิตบางส่วนที่ส่งผลกระทบด้านลบต่อสิทธิมนุษยชน ดูเพิ่มเติมได้ที่: Voluntary carbon market has failed the human rights test | Environment | Al Jazeera
อ่านเพิ่มเติม
	•	บทความจาก Carbon Market Watch (กันยายน 2024): ‘แนวทางใหม่ของ VCMI บ่อนทำลายความน่าเชื่อถือโดยไม่จำเป็น’
https://carbonmarketwatch.org/2024/09/02/vcmis-new-framework-needlessly-endangers-its-credibility/
	•	บทความจาก NewClimate Institute (กันยายน 2024): ‘ข้อเสนอใหม่ของ VCMI เรื่อง Scope 3 อาจเบี่ยงเบนและชะลอการดำเนินการด้านสภาพภูมิอากาศในทันที พร้อมทั้งบั่นทอนความพยายามของผู้นำตัวจริง’
https://newclimate.org/news/vcmis-revised-scope-3-proposal-could-distract-from-and-delay-immediate-climate-action
ข้อมูลติดต่อ
	•	แอลลิสัน เกรซ (Alison Grace) ผู้จัดการอาวุโสฝ่ายสื่อสารและประชาสัมพันธ์ ECOS – Environmental Coalition on Standards
อีเมล: alison.grace@ecostandard.org | โทร: +32 493 19 22 59
	•	คาทาจีนา ครอก (Katarzyna Krok) ผู้จัดการฝ่ายสื่อสาร ECOS – Environmental Coalition on Standards
อีเมล: katarzyna.krok@ecostandard.org
	•	โธมัส เดย์ (Thomas Day) จาก NewClimate Institute
อีเมล: t.day@newclimate.org | โทร: +49 30 208 492 742
	•	นีลส์ เดอบอนเนอ (Niels Debonne) เจ้าหน้าที่นโยบายอาวุโส Milieudefensie
อีเมล: niels.debonne@milieudefensie.nl | โทร: +31 6 8570 7507
เกี่ยวกับองค์กร
	•	ECOS – Environmental Coalition on Standards เป็นองค์กรพัฒนาเอกชนระดับนานาชาติที่มีเครือข่ายสมาชิกและผู้เชี่ยวชาญ ทำงานผลักดันมาตรฐานทางเทคนิค นโยบาย และกฎหมายที่เป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อมในระดับโลก
	•	NewClimate Institute เป็นองค์กรคลังสมองไม่แสวงหากำไรในเยอรมนี ซึ่งสนับสนุนการวิจัยและการดำเนินการด้านสภาพภูมิอากาศระดับโลก โครงการหลักขององค์กร เช่น Climate Action Tracker และ Corporate Climate Responsibility Monitor ได้รับการยอมรับและติดตามในระดับนานาชาติ
	•	Milieudefensie (Friends of the Earth Netherlands) เป็นองค์กรสิ่งแวดล้อมของเนเธอร์แลนด์ มีสมาชิกและผู้สนับสนุนมากกว่า 100,000 คน ทำงานรณรงค์เพื่อความเป็นธรรมด้านสภาพภูมิอากาศ และเรียกร้องให้ภาคธุรกิจดำเนินการด้านสภาพภูมิอากาศที่สอดคล้องกับความตกลงปารีส มีความโปร่งใส และยึดมั่นในหลักความรับผิดชอบ
	•	Carbon Market Watch เป็นองค์กรอิสระไม่แสวงหากำไร ทำหน้าที่ตรวจสอบและวิจัย โดยมีความเชี่ยวชาญเฉพาะทางด้านการกำหนดราคาคาร์บอน และมีผลงานในการกำหนดทิศทางและผลักดันนโยบายด้านสภาพภูมิอากาศของยุโรปและระดับสากล